De jungle of oog voor elkaar?
In de natuur geldt het recht van de sterkste. Mijn stelling: marktwerking is feitelijk niets anders dan dat, niets anders dan gedogen, dat de keiharde wetten van de jungle de menselijke samenleving langzaam aan ontmantelen.
Het recht van de sterkste en ontkennen van rechten van minderheden
Het ondanks alle bewijzen van het tegendeel ongebreidelde geloof in de markt als zaligmakend, brengt onze samenleving – zo is mijn analyse – in steeds grotere problemen. We staan erbij en het lijkt ons niet te raken. Maar is dat ook zo?
Zo wordt de democratie al jaren teruggebracht naar ongeveer 50% +1. Naar ‘minderheden’ wordt alleen geluisterd als ze electoraal noodzakelijk zijn. In ons parlement worden vredelievende mensen weggezet als een potentieel gevaar vanwege hun geloofsovertuiging. Een land waar nazi’s zich weer openlijk durven te roeren. In datzelfde land worden andere minderheden niet serieus genomen en weggelachen. Soms – in het geval van Zwarte Piet – wordt hen zelfs met instemming van een groot deel van de bevolking het grondwettelijk recht van demonstratie afgepakt. De grootste partij van het land wil dat zelfs wettelijk mogelijk maken.
“De Nederlandse norm is, dat we oog hebben voor elkaar en het gedeelde belang.”
Eén van de vele prachtige zinnen uit de Kersttoespraak van Koning Willem Alexander. Een toespraak met visie. Maar omdat visie iets voor de lange termijn is en politieke partijen zich alleen bezig houden met de korte termijn in verband met de altijd al weer snel volgende verkiezingen, ben ik bang dat deze visie – die verrassend veel lijkt op die van Tjeenk Willink in zijn nieuwste boek (zie verderop) – niet zal worden gevolgd door onze ‘leiders’.
De democratie ondermijnd door de wetten van de jungle
Ondanks dat er met een opgeheven vingertje gewezen wordt naar landen als Turkije, Venezuela, Brazilië, Rusland, China, Saoedi Arabië, Iran en de Verenigde Staten (wat zijn het er al veel hé?), is ook Nederland helaas hard op weg naar zo’n land, waar regeringen gevormd kunnen worden, terwijl ze een duidelijke minachting ten toon spreiden voor anderen. ‘Want ik ben groot en de sterkste. Dus wie doet mij wat?’, lijken wisselende regeringscoalities te denken, terwijl er steeds meer aan de markt wordt overgelaten. Het daarmee binnenhalen van de jungle is sluipend gegaan. Sluipend zoals een roofdier zijn prooi benaderd. Onze warme en sociale democratie met oog voor elkaar en het gedeelde belang zijn langzaam aan ondermijnd.
De gevolgen zijn immens
De gevolgen van die steeds krachtiger greep op het leven van alle dag door de markt en haar keiharde junglewetten zijn immens. Hieronder slechts enkele van de vele voorbeelden.
Zo kan ik als rijke door hypotheekaftrek wonen in een modern, groot huis met prachtige tuin op een schitterende locatie tegen iets meer dan de helft van de kosten die moeten worden betaald aan huur voor sociale huurwoningen. Die huren stegen in 20 jaar tijd via onder andere renovaties soms met meer dan 100%.
Zo gaan hardwerkende fysiotherapeuten failliet of leven soms onder de armoedegrens, omdat de zorgverzekeraars hen te weinig betalen voor hun diensten en wurgcontracten sluiten.
Zo hoeven de allergrootste bedrijven geen of bijna geen belastingen te betalen, terwijl iedere gewone Nederlander en kleinere bedrijven (het MKB is toch echt nog de motor van onze economie …) meteen beboet worden als men enkele dagen te laat is met betalen van belastingen.
Zo krijgen werkers in de zorg, het onderwijs en de politie zoveel administratieve taken, dat ze te weinig tijd en energie hebben voor hun kerntaken en ofwel overbelast raken ofwel kiezen voor zichzelf en ander werk zoeken.
Zo kunnen we iemand niet aanpakken, die al vele jaren met een ondemocratische organisatie op ons aller kosten in de Tweede Kamer zit, terwijl hij de gehele Nederlandse gemeenschap in gevaar brengt met zijn roekeloze privé-oorlog tegen ‘de Islam’.
Zo kunnen malafide zorginstellingen – werkelijk waar – een winstpercentage behalen van bijna 70%, waarbij de eigenaar zichzelf een dividenduitkering van liefst € 600.000 laat uitbetalen. Uiteraard naast het gewone salaris.
De zorg als goudmijn voor ‘ondernemers’ (ofwel ‘zorgcowboys’)
Follow the Money, Trouw en De Correspondent laten zien, dat vlak onder de oppervlakte en steeds vaker ook gewoon voor iedereen zichtbaar ontzettend veel ellende aanwezig is. Volgens de onderzoeksjournalisten van Follow the Money is de zorg in ons land voor ‘ondernemers’ een goudmijn, terwijl de gemeentepotten leeg zijn na de diverse bezuinigingsronden van de rijksoverheid. Onder deze link het dossier voor wie meer wil lezen over de ‘Zorgcowboys’.
Echte onderzoeksjournalistiek wordt afgedaan als links
Maar de bekende, veel gelezen en bekeken media berichten er nauwelijks over en echte onderzoeksjournalistiek heet onmiddellijk ‘links’. Onze leiders maken ons al jaren duidelijk, dat naast ‘de moslims’ en ‘Europa’ ook ‘links’ de schuld is van de malaise, waar volgens de feiten de markt ons naar toe leidt. Toegegeven: ook de PvdA en D’66 hebben zichzelf altijd als links van het midden geprofileerd en doen anno 2018 ook nog steeds gewoon keihard mee aan het liberale marktdenken.
Rechten afhankelijk van je portemonnée
We lijken inmiddels ook al te hebben geaccepteerd, dat de beste artsen zich langzaam aan naar privéklinieken begeven en daarmee wellicht over niet al te lange tijd niet meer haalbaar zijn voor een groot deel van de bevolking. Maar ook in het ‘klein’ is de tendens zichtbaar. Zo kreeg ik van mijn mondhygiëniste een recept mee voor een nieuw soort tandpasta. Vijf keer duurder dan de duurste gewone tandpasta. Alleen bij de apotheek te krijgen en voor mensen met een geringe beurs onbetaalbaar. Zo worden wat we eerder zagen als gewenste rechten voor iedereen, langzaam rechten afhankelijk van je portemonnée.
Kerst in een beschaafd land?
Al met al geen prettige gedachte zo met Kerst, dat er zoveel mis gaat in ons rijke en beschaafde (?) land en onze landelijke politici het weglachen, met afleidingsmanoeuvres komen of een pleister plakken, terwijl een operatie nodig is.
Het kan ook anders: Groter denken, kleiner doen
Dat het ook anders kan, laat minister van Staat Herman Tjeenk Willink (geboren 23 januari 1942) zien. Door de nog niets gepresteerd hebbende, maar wel als politicus van het jaar genomineerde Baudet weggezet als kartelfossiel, laat deze man met wél enorm grote staat van dienst voor ons land zien meer van een echt forum en daadwerkelijke democratie te begrijpen, dan de man die er alleen wijs over praat.
Tjeenk Willink presenteerde kort geleden zijn boek Groter denken, kleiner doen. De politiek houdt zich volgens hem te weinig met beleid gebaseerd op visie: “De publieke dienstverlening lijdt onder de bezuinigingsdrift en de alsmaar uitdijende regelgeving. De overheid functioneert niet goed. We hadden de afgelopen dertig jaar de pretentie dat de overheid efficiënt zou gaan werken, als een bedrijf. Maar dat blijkt niet te werken.”
De NRC tekent op 11 december 2018 uit de mond van deze oud-vicepresident van de Raad van State op: “De roep om een snelle oplossing is vals. Het is een structureel probleem, dat niet alleen van bovenaf kan worden opgelost. De mensen deugen wel, maar het systeem is aan slijtage onderhevig. Politici zijn van goede wil, maar daaronder zit de betonrot. We zijn de democratische rechtsorde aan het uithollen. Die is me te dierbaar, ik wil niet het verwijt krijgen dat ik niks heb gezegd.”
Tjeenk Willink roept daarom niet alleen de politici op, maar ook ons als burgers om in actie te komen. Om niet alles te willen zien door de ogen van efficiency, maar weer meer oog te krijgen voor de menselijke maat, voor elkaar!
Bruggen bouwen: daadwerkelijk verbinden en participeren
Laten we alsjeblieft niet te gemakkelijk denken over het door Tjeenk Willink zo treffend geformuleerde probleem. Zelf ben ik als voorzitter van een Wijkplatform actief geworden. Maar er zijn natuurlijk veel manieren om als burger aan de slag te gaan om een brug te bouwen tussen steeds argwanender burgers en een overheid, die steeds meer door politici lijkt te worden bestuurd, die liever de echte problemen lijken weg te lachen, dan er daadwerkelijk aan te gaan werken.
Bouwen aan een mooie wijk, een mooi bedrijf, een goed werkende organisatie, een fijn land om in te leven, dat alles doe je SAMEN. Dat is niet alleen mooi praten en brieven schrijven over maar echt werken aan verbinding en participatie.
Het gebeurt ook echt
De foto boven deze blog maakte ik vanuit de kamer van een lieve oude tante, die langzaam aan van ons wegdrijft, zoals mijn vorig jaar overleden moeder ook gedurende een aar of zeven overkwam. Heel haar leven alleen geweest, woont tante sinds kort bij ons in de buurt in Barneveld in verzorgingshuis NEBO. Het uitzicht in haar kamer is zoals de zorg, die tante krijgt van de professionals en vrijwilligers in het huis: in één woord FANTASTISCH!
Tante is er blij mee en dankbaar voor. En wij met haar. We hebben het enorm getroffen als je zoveel andere, schrijnende verhalen hoort in de media.
Het begint bij een HARTelijk woord
Ik wil daarom ter afsluiting van deze blog uw aandacht vrágen voor de mensen in de zorg, het onderwijs, de politie en de brandweer. Mensen die werken onder grote druk en daar steeds vaker onder bezwijken. Ik zou u eigenlijk allemaal willen vragen om liefst altijd, maar in elk geval de rest van de dagen van dit jaar 2018 vooral deze DIENSTverleners te gedenken en een compliment te geven als u één van hen toevallig ontmoet. Het kost u niets dan een HARTelijk gemeend vriendelijk woord.
Zowaar toch nog een mooie gedachte zo met Kerst?