Dossier
Armoede

Waarom dit Dossier Armoede?

Getriggerd vanuit ervaringen in mijn eigen jeugd werd ik - in aanloop naar de Tweede kamer verkiezingen in 2021 - getroffen door een artikelenreeks op Follow the Money en daarna de Sire-campagne 'Laten we het dáár eens over hebben'


"Dit kan niet waar zijn", dacht ik in eerste instantie toen ik las, dat in Nederland anno 2022 de armoede zelfs voor een deel bewust in stand wordt gehouden. Het bleek wel waar te zijn. Terwijl bekend is, dat armoede en schulden grote impact hebben op de gezondheid en het welzijn van mensen en hun opgroeiende kinderen. Vooral als financiële problemen langere tijd aanhouden. 


Inmiddels niet meer gehinderd door betaald werk wil ik opstaan tegen armoede in Nederland, te beginnen in Barneveld. In het artikel 'Zo worden armen in Nederland arm gehouden' is heel goed uitgelegd, waarom armoede z'n moeilijk probleem is in ons land. En armoede kost de samenleving dus heel veel talent en ook geld! In 'Armoede is duur' laat zelfstandig journalist Chris Klomp zien, dat het laten bestaan van armoede onze samenleving zelfs heel veel kost. En wat ik zelf nog veel erger vind: Armoede betekent voor de mensen die er in 'zitten', dat zij niet volwaardig mee kunnen doen in de samenleving en niet verder komen dan overleven! Zij leven een structureel onzeker bestaan!

Vanuit dat besef heb ik in oktober 2021 het initiatief genomen om een avond rond armoede te organiseren. Toen nog niet wetend dat dit binnen de kortste keren zou uitmonden in veel meer dan één avond. Zie dáárvoor en de daaruit voortkomende actie: www.armoede-barneveld.nl

Wat is armoede in de praktijk?

Armoede is een veelkoppig monster, dat in de schaduw, het donker opereert. Als je er echter niet zelf rechtstreeks mee te maken hebt (gehad), zie je het echte probleem niet en dus raakt het je dan ook niet snel. 

Armoede zou ik willen formuleren zoals onze regering dat in 1963 deed bij de invoering van de Algemene Bijstandswet, maar dan in begrijpelijke taal van 2021: Iemand leeft in armoede, wanneer hij of zij financieel niet gewoon mee kan doen in de maatschappij

Kinderen die geen verjaardag kunnen vieren. Die geen laptop hebben om hun huiswerk te kunnen maken. Volwassenen die niet weten, hoe ze voor zichzelf en hun kinderen elke dag een gezonde maaltijd op tafel kunnen zetten. Mensen die thuis de verwarming op 17 graden zetten, omdat ze anders de energierekening niet kunnen betalen. Het zijn maar een paar voorbeelden en er zijn er heel veel meer. En wat ik gaandeweg ook wel heb geleer: iedereen kan het overkomen. Een echtscheiding, een gezondheidsprobleem, ontslag, studieschulden of iets anders, ze kunnen allemaal het begin zijn van een periode, waarin armoede je leven bepaalt.

Inmiddels is er binnen het werkveld van de professionals die dagelijks met mensen levend in armoede te maken hebben wel aandacht voor de immense problemen, die armoede met zich mee brengt. Men heeft ontdekt dat alleen als er goed wordt samengewerkt met alle professionals in de verschillende domeinen én met de mensen zelf levend in armoede, dat er alleen dán een kans is om resultaat te bereiken om het doorgeven van armoede van ouders naar kinderen kan doorbreken. Integraal samenwerken rond één gezin, met één plan en één regisseur! 

In 2021 is een heel mooi drieluik aan handreikingen beschikbaar gekomen voor de professionals in het Onderwijs, het Sociale Domein en de geboorte- en jeugdgezondheidszorg. (Eén voor één te downloaden via een klik op de links.)

Waarschijnlijk is 'armoede nooit zelf hebben ervaren' de belangrijkste reden, dat de landelijke politiek op de keper beschouwt geen prioriteit geeft aan het oplossen ervan. En omdat het geen zetels kost, lijkt dat misschien slim, maar het is oer- en oerstom! Want het laten bestaan van armoede heeft veel gevolgen. Niet alleen voor de armen zelf, maar ook voor de maatschappij. Wie dit dossier doorneemt, gaat al snel zien, dat het laten bestaan van armoede en daarmee bestaansonzekerheid één van de grootste miskleunen is, die door alle regeringen in alle verschillende samenstellingen zijn gemaakt in de achterliggende jaren. 

Willen we een toekomst, waarin armoede echt gaat worden opgelost, dan zal het kernprobleem - een gebrek aan voldoende geld om mee te kunnen doen in onze maatschappij, zeg maar 'bestaansrecht' - ook moeten worden aangepakt.

Kort in bullets

Hieronder eigenlijk een korte samenvattingen van wat je verderop in dit dossier vinden kunt. 

Waargebeurde verhalen

Omdat verhalen je de mogelijkheid geven om mee te maken hoe armoede voelt, heb ik later toegevoegd aan dit dossier. Een serie echte verhalen van echte mensen

Maar waar begin ik in vredesnaam?

In april 2020 begon ik met de actie 'Vrienden van de J.H. Donnerschool'. Ik vroeg mij af: "Hoe is het mogelijk in een land, dat tot één van de rijkste ter wereld behoort, dat kinderen die al zoveel tegenslag hebben in hun leven ook nog eens minder kansen krijgen dan kinderen die die tegenslag niet hebben ondervonden?

De hierboven cursief gemaakte vraag geldt ook voor mensen die leven in armoede en hun kinderen. Geconfronteerd met de thematiek rond armoede ben ik vooral eerst veel gaan lezen en luisteren. Bron van inspiratie voor mij werden de gesprekken met mensen die de ellende van armoede daadwerkelijk (hebben) ervaren, het rapport van o.a. Stans Goudsmit, gemeentelijk kinderombudsman in Rotterdam: 'Onder de loep: Gemeentelijke regelingen voor kinderen in armoede', de stroom aan publicaties die je gaat zien, als je er voor open staat en tenslotte het online congres georganiseerd door MijnBuurtje.nl
Kern van dat congres: Kennisinstituut Movisie concludeert gebaseerd op onderzoek, dat effectieve armoedebestrijding uitgaat van empowerment van het beschikbare sociale kapitaal. Die laatste conclusie is ook één van de elementen in het drieluik handreikingen die inmiddels beschikbaar zijn voor de professionals in werkveld rond mensen levend in armoede.

Wat doe ik dan daadwerkelijk rond dit dossier?

Ik heb nu besloten om op twee sporen aan de slag te gaan


Ad. 1: Via teksten in ons lokale dagblad 'De Barneveldse Krant' armoede als thema onder de aandacht brengen, er vervolgens een thema-avond over beleggen en proberen om het gesprek verder op gang te houden. Ultiem zou het zijn, wanneer er lokaal iets zou kunnen gaan ontstaan, waardoor de SIRE-slogan 'Laten we het dáár eens over hebben!' in Barneveld en wellicht op meer plaatsen en zelfs landelijk inderdaad niet langer een soort probleem van en voor de armen is, maar een probleem van ons als maatschappij. Een probleem dat zo snel mogelijk opgelost moet gaan worden. We zijn hiermee begonnen in november 2021. Zie www.armoede-barneveld.nl 


Ad. 2: Met lokale initiatieven als buurtmoestuinen, buurtbarbeques, opschoondagen, acties als burenbloemetje, wijkfeesten en laagdrempelige buurthuisactiviteiten als samen koken en samen eten bereik je kwetsbare groepen wel, terwijl dat langs de gebruikelijke wegen slechts heel gedeeltelijk (slechts 20%) lukt. 

Volop inzetten op en ondersteunen van genoemde lokale initiatieven betekent meer sociale cohesie in de buurt. Het betekent ook, dat mensen elkaar meer ontmoeten, beter leren kennen en gemakkelijker gaan helpen als dat gewenst of noodzakelijk is. Tegelijkertijd biedt sociale cohesie ook grote kansen om een sociaal netwerk te bouwen en daarmee ondersteunende initiatieven veel dichterbij de doelgroep te brengen. Maar de grote boosdoener voor mensen levend in armoede, eenzaamheid of worstelend met trauma's, schulden, laaggeletterdheid, dementie, ontslag, discriminatie en ondermijning blijkt steeds de structurele en verlammende immense stress. Ook daarvoor is een goed en warm sociaal netwerk een belangrijke weg naar verbetering van situaties: gedeelde smart is halve smart. En ook zodra mensen het aandurven de schaamte voor hun stressfactor te delen, kan het sociale netwerk ook zijn wegwijzerende en zelfs genezende werk doen. In Oldenbarneveld werken het Wijkplatform en andere organisaties daaraan op basis van een in 2021 gesloten convenant. In augustus 2022 is het bestuur van Bronveld plotseling opgestapt. Actieve leden van het Wijkplatform zijn daarna gevraagd door wethouder Van Daalen om in te stappen. Op 1 januari 2023 is het Wijkplatform verder gegaan als werkgroep van Bronveld, dat in oktober als buurthuis een doorstart maakte. Meest in het oog springende resultaten van de samenwerking zijn de aangekondigde en inmiddels gerealiseerde nieuwbouw van buurthuis Bronveld, de aangekondigde realisatie van de herinrichting van het Oldenbarneveldplein en de tweewekelijkse lunches en maandelijkse warme maaltijden in het buurthuis om de sociale cohesie te vergroten.

Wat zou jij nu al kunnen doen?

Natuurlijk hoop ik, dat het bovenstaande ook andere mensen uitnodigt om het gesprek over armoede naar het daglicht te brengen. En uiteraard hoop ik ook, dat er mensen zullen zijn, die gaan meehelpen bij het realiseren van de genoemde sociale netwerken.

Ik nodig jou als lezer uit om in elk geval de petitie 'Kinderarmoede moet terug naar 0' te tekenen op https://stopkinderarmoede.petities.nl/

Bekijk ook deze uitzendingen van Tijd voor Max en Meldpunt, die helemaal zijn gewijd aan het probleem van de kinderarmoede in Nederland.