‘Een bijdrage zijn’ is mijn antwoord op de steeds verdergaande polarisering van de samenleving en de niet geheel onterechte aanklacht van ‘het volk’ tegen ‘de elites’, waarmee Trump in de VS en Baudet en Wilders in ons land grote steun vinden.
In 1961 zei VS-president John F. Kennedy tijdens zijn memorabele inaugurele rede: “Vraag niet wat uw land voor u kan doen: vraag wat u voor uw land kunt doen.” Het is een idee, dat ik koester. Voor mezelf en voor de initiatieven, waarvoor ik me inzet. Want anno 2020 zijn mensen nog meer dan destijds in 1960 liever consument dan producent. Ik realiseerde me dit bij het lezen van ‘De Tirannie van Verdienste’ over de steeds verdergaande polarisering van de samenleving en hoe de aanklacht van ‘het volk’ tegen de elites terecht is. Het is die kloof tussen bestuurders (de elites) en ‘het volk’, die zorgt voor de grote steun voor mensen als Trump in de VS, maar ook Baudet en Wilders in ons land en de daarmee samenhangende polarisatie. Dit is een pleidooi voor echte burgerparticipatie.
Ik bedoel met ‘liever consument dan producent’, dat steeds meer mensen de mening zijn toegedaan, dat wel van alles mag worden verwacht van de overheid, de werkgever, de sportclub van de kinderen, de politie, de BOA, het wijkplatform, eigenlijk ‘de ander’ in het algemeen, terwijl de eigen bijdrage aan de samenleving minder en minder wordt.
Onze Nederlandse SAMENleving bijvoorbeeld draait voor een belangrijk deel op de inzet van vrijwilligers, maar vrijwilligers zijn steeds moeilijker te vinden.
Een tweede voorbeeld: als er iets fout gaat, dan wordt er tegenwoordig – in plaats van samen te zoeken naar een oplossing – vanuit gegaan, dat het iemands schuld is. Wel zo gemakkelijk, want dan blijf je zelf immers buiten schot?
Iets groter gedacht: de salarissen en daarmee waardering vanuit de samenleving voor de beroepssectoren die er echt toe doen – in de corona crisis werd dit wel heel pijnlijk duidelijk – zoals de zorg, de vuilnisman, onderwijzers in het Basis- en speciaal onderwijs, BOA’s en de politie, blijven ver achter bij wat bijvoorbeeld mensen in de IT of de financiële sector verdienen. Terwijl het belang van de bijdrage van marketeers en verkopers van financiële producten voor de samenleving toch aanmerkelijk lager mag worden ingeschat.
Ik vind de bovengenoemde voorbeelden zorgwekkend. Ze ondergraven onze SAMENleving en helpen tevens mee aan menselijk ongeluk. ‘Een bijdrage zijn’ is namelijk niet alleen een nastrevenswaardig perspectief, maar ook een noodzakelijk ingrediënt voor een gezonde samenleving en … een gelukkig (geestelijk gezond) bestaan als mens. Ten diepste wil elk lichamelijk gezond mens gelukkig zijn. Maar ‘gelukkig zijn’ gaat niet vanzelf en ook blijkt niet vanzelfsprekend voor elk mens weggelegd.
Wie gelukkig wil zijn, heeft als basis in elk geval liefde en innerlijke vrijheid nodig en moet daarbij ook bijdragen aan een zinvol bestaan. Zie hier het belang ‘een bijdrage zijn’.
Ik heb voor mezelf een aantal kapstokken gevonden, die mij helpen om een bijdrage te kunnen zijn. Misschien heb jij er ook iets aan?
Kapstok 1: ZIJN
Over ‘het zijn’ is overal ter wereld veel gedacht, gesproken en geschreven. Het is niet mijn pretentie te denken, dat ik daar nog iets zinnigs aan toe zou kunnen voegen. Ik deel slechts wat ik zelf gaandeweg heb ontdekt als waardevol voor mij. Gewoon er mogen ‘zijn’. Het oordeel van een ander over mij, is volstrekt irrelevant, als ik volkomen vrede heb met mezelf. Als ik er mag zijn van mijzelf, dan is dat genoeg.
Kapstok 2: Bescheidenheid
Zijn vanuit bescheidenheid. Want al denken we als mensen, dat we al veel kunnen en weten, de werkelijkheid is, dat we alleen weet hebben van de mogelijkheden die we al ‘kennen’ én de mogelijkheden waarvan we weten, dat we ze ons nog niet eigen hebben gemaakt. Daarbuiten is echter nog letterlijk onnoemelijk veel meer. Een enorme ruimte van mogelijkheden, waarvan we zelfs het besef niet hebben, dat ze bestaan. Dat vraagt enerzijds om bescheidenheid en anderzijds biedt het enorme mogelijkheden om ons te blijven verwonderen en te blijven ontdekken en innoveren.
Kapstok 3: een positieve mindset
Om er te kunnen ZIJN is een positieve mindset voor mij onontbeerlijk. Want een positieve mindset is dé uitdaging voor mij. Omdat ik een nogal uitgesproken persoon ben, heb ik geregeld te maken (gehad) met kritiek, afwijzing of zelfs buitensluiting. Van nature schiet ik in zo’n geval in de verdediging: “Ik mag er toch zeker ook zijn?” Natuurlijk is dat ook zo, maar in plaats van vanuit de emotie in de verdediging te gaan, zou ik ook kunnen bedenken, dat mijn woorden en/of daden misschien wel juist op de ander als bedreigend zijn overgekomen. Met een positieve mindset ook in moeilijke situaties kan ik al luisterend misschien ontdekken, waar alsnog een brug te bouwen is naar elkaar en ik een bijdrage kan zijn in plaats van een bedreiging of tegenstander.
Kapstok 4: S.T.A.R.
Voor het moment dat ik bij mezelf ontdek, dat die positieve mindset ontbreekt, heb ik mij de S.T.A.R. – methode eigen gemaakt:
Stoppen met wat ik doe. (Liefst onmiddellijk, maar dat lukt mij nog lang niet altijd.)
Tune mezelf opnieuw: Adem in en adem uit totdat ik weer ervaar, dat ik deel uitmaak van een groter geheel!” (Vrij naar het UBUNTU van o.a. Nelson Mandela).
Ask: Ik bevraag mijzelf of ik weer ben, wie ik graag wil zijn.
Reply, ga nu verder vanuit een liefdevolle, milde en dankbare mindset.
Kapstok 5: Vrijheid
Gelden voor andere mensen andere normen als het om vrijheid gaat? Zouden wij er net zo gemakkelijk over praten, wanneer wij de ellende van ons land in oorlog of hongersnood zouden proberen te ontvluchten op zoek naar een leven in vrijheid. Hoe wrang is het dan, dat de partij in ons land, die hen dat recht op vrijheid ontzegt door hen te willen laten verkommeren in concentratiekampen zichzelf de Partij voor de Vrijheid noemt. Ik begrijp de angst van Wilders en de zijnen echt wel. Maar kan vrijheid voor de één werkelijk worden gerealiseerd door anderen hun vrijheid te ontnemen of te misgunnen?
Kapstok 6: Integriteit
Betrouwbaar in woord en daad: Doen wat ik zeg en zeggen wat ik doe. Integriteit is één van waarden, die mijn ouders het belangrijkst vonden. Mijn eigen gebrek aan integriteit begin jaren negentig maakt me nu – na jaren van lijden aan en strijden met mijzelf – anno 2020 een milder mens. Het is niet altijd de gemakkelijkste weg om integer te zijn, maar het is wel een belangrijke kapstok om zelf intens gelukkig en naar de wereld toe een bijdrage te kunnen zijn.
Bij Rotary kregen we de 4-weg test aangereikt als nuttig hulpmiddel bestaande uit vier eenvoudige vragen:
Is het waar?
Is het billijk voor alle betrokkenen?
Bevordert het het onderling vertrouwen en vriendschap?
Komt het alle betrokkenen ten goede?
Kapstok 7: Verantwoordelijkheid
Wanneer je een bijdrage wilt zijn aan de wereld, waarin je leeft, dan betekent dat onder andere, dat je verantwoordelijkheid gaat nemen. Je geeft een persoonlijk antwoord op de vragen, die je ervaart vanuit de wereld om je heen. Verantwoordelijkheid nemen betekent ook, dat je ergens voor staat. Dat je aangesproken wilt en mag worden op wat je doet. Verantwoordelijkheid nemen vergroot je eigenwaarde en zelfvertrouwen.
Kapstok 8: Compassie, solidariteit en commitment
Compassie en solidariteit zijn in mijn optiek dicht bij elkaar liggende begrippen. Persoonlijk heb ik meer met compassie, omdat het voor mijn gevoel (!) dichter bij het hart blijft. Steeds meer lijken beide vergeten te worden in onze steeds individualistischer wordende samenleving. Ik denk, dat dat ook komt doordat het zo gemakkelijk is gemaakt om je compassie en solidariteit af te kopen via een collecte in de kerk of een gift via je betaalrekening. Daarom koppel ik voor mezelf in kapstok 8 commitment aan compassie. Daarmee verdwijnt de vrijblijvendheid rond mijn compassie.
Kapstok 9: Discipline
Ik doel NIET op het kritiekloos opvolgen van opdrachten. Ik doel WEL op de keuze om dingen te doen ook als ik er geen zin in heb en … om dingen soms niet te doen, terwijl ik er juist wel zin in heb.
Kapstok 9: Loslaten
Bij het belang van loslaten doel ik naast al mijn meningen, verwachtingen en angsten ook mijn successen. Nadat ik mijn overwinningen op mezelf en andere successen heb gevierd, moet ik er niet in gaan hangen. Dan kan ik immers niet tegelijkertijd open zijn.
Kun je iets met bovenstaande kapstokken?
Ik hoop, dat jij iets kunt met de hierboven beschreven kapstokken. Ze maken het mij mogelijk om een overtuigd ‘possibilist’ te zijn: een mens die uit wil gaan van de mogelijkheden, die ik stil staand en luisterend gaandeweg ontdek om een bijdrage te zijn aan de realisatie van een inclusieve wereld, waarin plaats is voor iedereen.