Preek van een leek
De onderstaande blog kun je ook bekijken via deze link naar YouTube. Het is eigenlijk een eerdere blog, die ik heb uitgewerkt in een Preek van de Leek.
Preek Deel 1: “Niemand wordt geraakt”
“Open moet het zijn” zingt Thé Lau en “Ik hoor de woorden vallen, maar niemand wordt geraakt!” Het lijkt of je woorden, of jezelf tegen een muur botst. Misschien herken jij het. Hoe eenzaam kan je je voelen, onbegrepen, hoe miskend, hoe ontkend. Buitengesloten.
En als je het (nog) niet bij jezelf herkent, dan wil ik je graag wat voorbeelden meegeven van wat mensen meemaken:
Stel je bent steeds vergeetachtiger en je beseft, dat je langzaam maar zeker de grip op het leven aan het kwijtraken bent. Natuurlijk probeer je het zo lang mogelijk voor jezelf te houden, want je bent niet blij met het feit, dat je niet meer kan, wat je eerder wel kon. Je voelt je eenzaam, langzaam raak je buitengesloten.
Of ouderen en het digitale tijdperk met DigiD en alles via portals, waarop je vaak op een andere manier moet inloggen met wachtwoorden, SMS-berichten of zogenaamde sleutels. Hoe moet je dat toch allemaal bijhouden? En hoe kan het bijvoorbeeld, dat je verzekeringsmaatschappij wel jouw gegevens mag doorspelen aan commerciële marktpartijen, maar jou niet gewoon per e-mail een bericht kan sturen vanwege privacy?
Of laten we het eens hebben over al die jonge mensen die zoveel druk ervaren, dat ze in een burn-out raken of zelfs uit het leven stappen. Als ouderen kunnen we ons daar misschien niet zoveel bij voorstellen, maar onze jeugd krijgt onvoorstelbaar veel meer prikkels te verwerken, dan wij vroeger. En denk nou niet, dat je die eenvoudig kunt negeren, want dat is echt onzin. Wanneer je bijvoorbeeld weet, dat er over jou wordt geroddeld op social media bijvoorbeeld, dan vreet dat aan jou. En dat gaat nog veel verder als roddelen veranderd is in digitale pesterij. Het kan jou maar ook jouw kind tot wanhoop drijven.
En datzelfde geldt voor de prestaties die ouders tegenwoordig van hun kinderen verwachten. De tijd dat kinderen en jongeren gewoon kind mochten zijn en in hun jeugd ook gewoon jong mochten zijn, die tijd bestaat voor veel kinderen niet meer. Vaak onbewust leggen ouders hun kinderen onhaalbare doelen op. En anders doen de zogenaamde socials het wel. Of jij doet het zelf. Omdat je nu eenmaal geen loser wilt zijn, erbij wilt horen en denkt dat je daarvoor nu eenmaal succesvol moet zijn.
Of misschien ben jij wel één van de inmiddels vele mensen die door financiële problemen aan echt leven niet meer toekomen en alleen nog bezig zijn met overleven. Je leven is zo verschrikkelijk stressvol, dat je alleen nog maar kan denken aan het feit, dat je je kinderen niet kan geven, wat andere ouders heel normaal vinden. Daarom koop je toch dat mobieltje en je neemt er ook nog een hond bij. Je weet wel, dat het niet verstandig is, maar jij hebt toch net zo goed recht op een stukje gezelligheid? En anderen hoeven ook helemaal niet te weten, dat jij het financieel zwaar hebt. O ja, die enveloppen van Gemeente, Woningstichting, Energiemaatschappijen en al die andere organisaties die nog geld van je willen hebben die stop je ongeopend in een la. Want als jij niet weet, wat ze nou weer willen, hoef je daar tenminste niet aan te denken.
Of je weet dat je kind op TikTok zit, maar omdat alle kinderen uit de klas meedoen weet je ook, dat je het wel kan verbieden, maar dat het dan toch zal blijven gebeuren. En je hebt pas in Trouw gelezen, dat maar liefst 35% van de meisjes tussen zestien en achttien in 2022 te maken kreeg met online seksueel grensoverschrijdend gedrag. Bij jongens van die leeftijd kreeg 9 procent ermee te maken. Het gaat bijvoorbeeld om wraakporno, chantage of afpersing.
Of al die kinderen die al op heel jonge leeftijd - soms al voor hun geboorte - ernstig getraumatiseerd geraakt zijn door omstandigheden thuis of hun leefomgeving. Mishandeld, misbruikt of getuige geweest van iets, waardoor er een puzzel in het hoofd is ontstaan, waarvan je de stukjes niet meer bij elkaar krijgt. Trauma's.
Op 7 januari las ik in de Barneveldse Krant een artikel van Arina Prosman en Mieke Lijbers uit Barneveld. Zij vinden het de hoogste tijd dat psychische klachten bespreekbaar worden gemaakt. En eigenlijk is die oproep van toepassing op alle hiervoor genoemde en andere thema’s, waarbij de angst mensen te pakken krijgt. Als we er echt eens bij stil zouden staan en eerlijk worden naar onszelf toe, dan gaan we echt allemaal op enig moment ontdekken, dat dit het grote probleem is van ons mensen. Angst om kwijt te raken. Angst om niet herkozen te worden. Angst om macht en aanzien te verliezen. Angst om niet gelijk te krijgen. Angst om niet gezien te worden. Angst om niet belangrijk gevonden te worden. Angst!
Als angst een mens in zijn greep heeft, dan gaat hij vechten, vluchten of verlammen. Een natuurlijke reactie bij acuut gevaar, maar als we constant luisteren naar de stem van ons verstand en daarmee ons ego en ons denken, zullen we ook blijven vechten, vluchten of verlammen en nooit echt gelukkig zijn. De wereld die wij met onze ogen zien, wordt geregeerd door ervaringen uit het verleden, vervormd door ons ego, door onze angst. Dat is niet nieuw. Maar wie angstig is, gaat compenseren. De geschiedenisboeken staan vol met de gevolgen. Oorlog, honger, machtsmisbruik, dood en verderf, het aanwijzen van schuldigen. Angst maakt ons mensen ziende blind en horende doof.
“Ik hoor de woorden vallen” zingt Thé Lau, “maar niemand wordt geraakt!”
Hoe zwaar kan het leven aanvoelen. Hoe donker.
Preek Deel 2: “Het ene woord dat alles open maakt!”
Lieve mensen, ik vraag jullie vandaag om bij al die genoemde problemen niet direct in oplossingen te gaan denken, maar je hart te openen. Om de keuze te maken om OPEN te staan voor je partner, je ouders, je kinderen, je buren en al die andere mensen die op je pad komen en jouw menselijke HARTelijkheid nodig hebben. Een luisterend oor, gezien worden. Daar gaat het om. Ik vraag jou en jou en jou en ook mijzelf om wél geraakt te worden door de mens die Jezus je naaste noemt. Om te luisteren en te zien met je hart.
Hahaha, met je hart? Je kan toch helemaal niet zien met je hart man. O nee?
‘Ik’ ben geboren als oudste van drie jongens in 1955 en opgegroeid in een gezin, dat we anno 2023 arm zouden noemen. Mijn vader werkte het grootste deel van zijn leven voor een heel klein salaris in een fabriek, waar van hem niets anders werd verwacht, dan dat hij blikken stapelde. Geen enkele kans op iets anders of ontwikkeling. Kan het stompzinniger? Moeder ging al vroeg ook aan de slag buitenshuis om iets meer financiële armslag te realiseren. Verkopen in een winkel, schoonmaken in een school, kleren naaien of repareren voor anderen, voor zichzelf en ons als kinderen, zelfs naailes geven in onze woonkamer. Dat ik later als onderwijzer en IT-ondernemer heb kunnen werken en nu als gepensioneerde een welgesteld leven kan leiden, heb ik aan die beide ouders en met name moeder te danken. Zij doorbrak de armoede voor ons.
Ik ben sinds ruim een jaar met pensioen en daarmee aan de derde helft van mijn leven begonnen. Net als bij het voetbal vind ik ook privé deze derde helft absoluut de mooiste. Niets hoeft meer, we hebben het financieel ronduit goed en ik ben gezegend met een goede gezondheid, waardoor ik nog veel kan. Oppassen op en aandacht hebben voor de kleinkinderen is daarvan een belangrijk cadeau. Maar in de tijd die ik daarnaast heb, voelde ik ook een soort van roeping. Vanuit de wijk Oldenbarneveld, de Donnerschool en breder de armoedeproblematiek. Uiteraard heeft dat veel te maken met mijn jeugd. Met het rechtvaardigheidsgevoel dat vooral mijn vader bezat, maar ook met de koektrommel waarmee hij naar buiten kwam om ruzies tussen kinderen - ook als dat niet de zijne waren - te beslechten.
In mijn jeugd heb ik naast veel liefde ook net als iedereen hier aanwezig de nodige butsen, misschien wel trauma’s opgelopen. De belangrijkste is, dat ik rond mijn zesde levensjaar ben gaan geloven, dat ik eigenlijk een enorme sukkel ben en ten diepste zelfs geen recht van bestaan heb. Dat laatste: een diep gevoel hebben, dat je er eigenlijk niet mag zijn, of dat je niet goed genoeg bent, dat is iets wat alle mensen op de één of andere manier wel meedragen. Alleen niet iedereen is zich daarvan bewust. Het bij mij daardoor nu al ruim zestig jaar ingesleten ego- en compensatiegedrag zal waarschijnlijk nooit meer helemaal verdwijnen.
Die ‘ik’ van 2023 wordt - als ik onbewust leef - nog steeds gestuurd door mijn ego, dat zijn bestaansrecht denkt te moeten ontlenen aan dat compensatiegedrag. Een gedrag dat ten diepste dus eigenlijk voortkomt uit de angst, dat ik er niet mag zijn.
Maar ik ben me ook steeds meer bewust van die andere Willem Massier. Een menskant waarvoor ik daadwerkelijk bewust kan kiezen. Door de verbinding te maken met mijn innerlijk, met mijn ziel, met het kind van de Eeuwig Aanwezige Liefde in mij.
Ik geloof, dat wij allemaal zoals we hier zitten, niet alleen een lichaam met denkend en gebutst brein zijn, maar ook een deel zijn van iets, dat niet tijdelijk en niet sterfelijk is.
In het eerste bijbelgedeelte wat we hebben gelezen, wordt dat bijzondere deel beschreven. Daarbij vraagt Paulus … om ons zelf als deel van het lichaam van Christus in deze wereld te zien en ons daarbij niet aan te passen aan deze wereld, maar te veranderen door onze gezindheid te vernieuwen, om zo te ontdekken wat goed, volmaakt en welgevallig is.
De kern van het tweede bijbelgedeelte dat we lazen uit 1 Johannes 4 wil ik graag nog een keer lezen, waarbij ik het woord God vervang door ‘Eeuwig Aanwezige’, omdat we bij het woord God onwillekeurig toch een beeld hebben, dat we vast kunnen pakken. Ik lees dan …
De Eeuwig Aanwezige is Liefde. Wie in de Liefde blijft, blijft in dat Eeuwig Aanwezige, en het Eeuwig Aanwezige blijft in hem! … en vervolgens” want hoewel wij nog in deze wereld zijn, zijn we als Jezus.
Op meerdere plaatsen in de Bijbel wordt de Liefde als het allerbelangrijkst genoemd en gelijkgesteld aan God, de Eeuwig Aanwezige. Tsjaa, dat is nogal wat hé, wat Paulus en Johannes hier zeggen. Zou dat echt kunnen? Zou de liefde in ons echt tot volmaaktheid kunnen komen? En zouden wij dan echt kunnen zijn als Jezus? Paulus en Johannes zeggen het.
Ik geloof, dat we hier het grote geheim van al die mensen raken, die wij zo graag als bijzondere voorbeelden zien. Mensen als
Benedictus, Maarten Luther, Florence Nightingale, Mahatma Ghandi, Marga Klompé, Martin Luther King of Nelson Mandela bijvoorbeeld. Grote namen in de geschiedenisboeken. En terecht. Maar vandaag wil ik graag minder bekende mensen als voorbeeldmensen noemen.
Ik begin dan bij Edith Eva Eger, overlevende van de Holocaust, de systematische moord op ongeveer 6 miljoen Joden in Europa, waarvan ruim 100.000 uit Nederland in de 2e WO. Ik benoem dit expres, omdat steeds meer jonge mensen dit afschuwelijke feit bagatelliseren of zelfs helemaal ontkennen. Zoals het ego-menseigen is om buitengesloten mensen liever niet in ons leven te betrekken.
Edith Eva Eger was 16 jaar toen ze naar Auschwitz werd gedeporteerd. Haar ouders werden direct naar de gaskamers gestuurd en Edith werd gedwongen om voor de beulen te dansen. Meer dood dan levend werd ze uiteindelijk uit een berg van lichamen gehaald bij de bevrijding. Maar diezelfde Edith Eva Eger geldt ook als specialist in de behandeling van posttraumatische stressstoornis. In ‘De Keuze - Leven in Vrijheid, omhels het mogelijke’ laat zij zien, hoe zij haar ervaringen uit de oorlog heeft omgebogen. Waardoor zij cliënten al jarenlang helpt om zich uit de eigen gedachten te bevrijden. U hoort het goed: uit de eigen gedachten te bevrijden. En hoe iedereen daarmee uiteindelijk voor Vrijheid kan kiezen. Absoluut één van mijn mooiste boeken;Maar ik wil vandaag veel dichter bij huis voorbeeld-mensen noemen. Ik denk dan aan Herman Nugteren en Anne van den Ouwelant, die samen in Kootwijkerbroek Trauma Company oprichtten. Aan de mensen op de Donnerschool in De Glind. Aan Dick Bonestroo die de actie ‘Geef warmte door’ handen en voeten gaf.
Ik denk aan die mannen en die vrouwen - hier in deze zaal aanwezig - die de diepe stress, ellende en vernedering hebben meegemaakt van sexueel en/of machtsmisbruik, van diepe armoede en de schaamte daarmee te moeten leven en die hebben besloten om die persoonlijke ervaringskennis in te zetten om anderen momenteel in die situatie juist te gaan helpen om daaruit te komen. Echte helden, aangestoken door het Vuur.
Zie hier het wonder van de Vergeving. Vergeving door gedachten van wrok, boosheid, woede, macht en angst los te laten. Het wonder van het besef, dat ook ijdelheid en ambitie misschien wel een vorm van angst zijn. Angst om er niet bij te horen of om niet gezien te worden. Het wonder van vergeving als functie om los te laten, waardoor je je diep van binnen één voelt met al wat leeft.
Het is dit wonder, waardoor een zich daarvan bewuste Willem Massier bestuurd wil worden. We kunnen het natuurlijk de Heilige Geest of de geest van Allah of de geest van Boeddha, of het Hindoeïsme noemen of zoals Lenny Kuhr de stille fluisteraar, maar het is eigenlijk dat ene woord, dat alles open maakt: LIEFDE!
De oplossing voor bijvoorbeeld armoede is niet te vinden bij de hooplozen. Ik zeg niet de hopelozen, maar de hooplozen, mensen zonder hoop. (de mensen die in armoede leven), maar bij de hoopvollen (de mensen die een hand uit kunnen steken).
Toen we binnenkwamen was er het lied van Bob Dylan met als kernzin “How many times can a man turn his head, and pretends that he just doesn’t see?” Precies als de priester en de leviet uit het bekende verhaal van de Barmhartige Samaritaan. “Hoe lang kan iemand, kunnen wij, kan jij je hoofd blijven wegdraaien en net doen of je het niet ziet?”
Zullen we NU kiezen voor dat ene woord dat alles open maakt. Door met vallen en steeds weer opstaan de LIEFDE te ZIJN. Zoals al die voorbeeldmensen die ik zojuist heb genoemd. Die ook op zijn gestaan uit en tegen een doods bestaan. Want door de LIEFDE te ZIJN breekt dwars door de dagelijkse werkelijkheid die wij zien in de media een heel andere waarheid door. Een waarheid die je als intense Vrede en Vreugde ervaart. Niet ván, maar wel ín deze wereld.
Het lijkt een droom. Maar het is de eeuwigdurende werkelijkheid van de LIEFDE, die alle verstand te boven gaat. Voor wie het wil zien met zijn/haar hart.
Imagine.