Raken we elkaar kwijt?

Ik ben bezorgd. Met Herman Tjeenk Willink en steeds meer anderen ben ik bezorgd om de sociaal democratische rechtsorde waarin wij nog leven. NOG!

Want solidariteit is een hol begrip geworden. Verbinding tussen de verschillende lagen en culturen raakt uit zicht. Het marktdenken is tot heilige graal verheven en daarmee is het recht van de sterkste tot in de haarvaten van onze samenleving doorgedrongen. Het recht van de sterkste, dat zijn de wetten van de jungle, het dierenrijk. Met alle gevolgen van dien.

• Wereldwijd zien we hoe de steeds groter wordende en schrijnende kloof tussen arm en rijk, waardoor armen met mogelijkheden de rijken inmiddels komen opzoeken om hun deel op te eisen. Wat de rijke westerse landen daar tegenover stellen, is niet het verbeteren van de situatie voor de armen, maar het proberen terug te trekken achter veilige grenzen. Terwijl iedereen kan begrijpen, dat de tegenstellingen daardoor nog groter worden en het verzet en dus terrorisme in de hand werkt.

• Ook wereldwijd maken we de uitbuiting van moeder aarde mee, nota bene ‘degene’ die ons te eten en drinken geeft en zelfs de zuurstof waardoor we kunnen ademen. Met hulp van o.a. de Rabobank worden mensen verdreven om voor de hele wereld belangrijke bossen te kunnen kappen om er voor de productie van onze luxe goedkope palmolie te kunnen werven.

• ‘We zijn bevriend’ met één van de meest onderdrukkende landen ter wereld: Saoedie Arabië. En zien dus alle verschrikkingen door de vingers, die van daaruit worden bedacht. Zelfs het financieren van het terrorisme.

En ook in ons eigen land gaat het helemaal mis.

• Democratisch vastgestelde wetten en afspraken worden naar letter en geest aan de laars gelapt. Op alle niveaus in de samenleving. of het nu gaat om het belagen van hulpverleners of om het in de kou laten staan van diezelfde hulpverleners. Of het nu gaat om bijbeunen of om belasting ontduiken met een witte boord. Of het nu gaat om stelen of inbreken. Vandaag lezen we, dat de Nederlandse schatkist jaarlijks 22 miljard euro misloopt door belastingontduiking. 

• Maar niet alleen de burgers op alle niveaus nemen een loopje met wetten, regels en afspraken. Gisteren konden we vernemen, dat onze Nederlandse regering een uitspraak van de rechter naast zich neerlegt, omdat wat de rechter uitspreekt ‘onhaalbaar’ zou zijn. Het gekke is echter, dat het gewoon dat is, wat jaren geleden is afgesproken. Tsja, als je jaren achtereen niets doet om het afgesproken doel te bereiken ….

• We zien allemaal hoe open en bloot alle fracties in die Eerste Kamer hun kerntaken niet meer uitvoeren. De onderzoeksjournalisten van Follow the Money hebben feilloos blootgelegd, hoe de Eerste Kamerleden voor een heel groot deel niets meer en minder zijn geworden dan lobbyïsten voor het bedrijfsleven. Hun steeds meer politieke opstelling is daaruit gemakkelijk verklaarbaar.

• De overheid stelt zichzelf sinds de jaren tachtig ook meer en meer op als bedrijf en dacht opportunistisch door efficiency (bij de overheid gewoon een ander woord voor bezuinigen) bij de politie, het onderwijs en de zorg bijvoorbeeld best met minder mensen toe te kunnen.

• Er is geen geld voor pensioenen, niet voor de politie, niet voor het basisonderwijs, niet voor de mensen op de werkvloer in de zorg. Er was wel geld voor grote bedrijven. Pas toen overduidelijk werd, dat het niet meer was dan een cadeautje, werd het voorstel om de dividend belasting af te schaffen ingetrokken. En inmiddels weten we, dat de echt grote bedrijven nauwelijks of helemaal geen belasting betalen. Ze profiteren dus wel van ons belastingklimaat, maar dragen niet bij aan het welzijn van de mensen.

• Er is een samenleving ontstaan, waarin we een schijnbaar niet te stoppen uitbuiting zien van arbeidskrachten om aandeelhouders tevreden te stellen met nog grotere winsten. Het miljarden winsten ophoestende Shell ontsloeg in 2015 gewoon 6.500 mensen toen de olieprijs even tegen zit en de winsten iets minder waren vergroot dan voorgaande jaren. Er werd geen verlies geleden. Alleen iets minder winst …… Alsof het bij de ontslagenen niet om mensen gaat, die nu niet meer kunnen zorgen voor hun gezinnen.

• Door de veel te grote werkdruk zitten er daardoor inmiddels heel veel leraren, zorgverleners en politieagenten met een Burn-out thuis. Ook onze wijkagent.

• Eén op de vier leraren in het Basisonderwijs is ouder dan 55 jaar.

• Mensen in de zorg zoeken massaal ander werk.

• Politie, onderwijs en zorg: mensen komen niet meer aan hun kerntaken toe en haken vervolgens tijdelijk of voorgoed af.

• Commerciële marktpartijen pakken de ruimte die wordt geboden. In het onderwijs worden invallers aangeboden tegen voor de scholen bijna dubbele kosten. Die free-lancende invallers verdienen meer, maar hoeven zich niet bezig te houden met administratieve taken. Ook niet de wel noodzakelijke. Het werk dat blijft liggen ….

• Er zijn zorginstellingen die – werkelijk waar – een winstpercentage van bijna 70% halen, waarbij de eigenaar zichzelf een dividenduitkering van liefst € 600.000 laat uitbetalen. Uiteraard naast het gewone salaris. Net als de commerciële partijen in het onderwijs: van ons belastinggeld.

• En nu is de rechtspraak aan de beurt. Minister Dekker (van Rechtsbescherming) wil van de mensen een eigen bijdrage gaan vragen. Tsjaa, voor wie zou dat nou wel en voor wie geen probleem gaan worden? O ja. En de rechters beklagen zich inmiddels ook over de veel te hoge werkdruk.

Ook de staatscommissie onder leiding van Johan Remkes (VVD) kwam tot de conclusie, dat er iets fundamenteel mis dreigt te gaan en kwam met maar liefst 83 aanbevelingen om de democratie te verbeteren.

Eind 2018 heeft minister van Staat Herman Tjeenk Willink ‘Groter denken, kleiner doen’ gepresenteerd, waarin hij ongekend fel uithaalt naar de overheid als bedrijf dat leraren, dokters, agenten en rechters van zich vervreemdt en de democratie verwaarloost.

In ‘Groter denken, Kleiner doen’ hekelt hij in keurige bewoordingen de ‘betonrot’ in de democratische rechtsorde en de gevolgen daarvan voor de publieke sector. In het Financieel Dagblad van 10 december 2018 laat hij letterlijk optekenen: ‘Mijn zorg, zelfs ingehouden woede, is dat we de publieke zaak structureel aan het uithollen zijn.’

De individualisering heeft het ‘ik’-denken meegebracht en als gevolg van het heilige marktdenken veel te ver doorgeslagen. Langzaam aan verandert onze sociale democratie in de jungle, waarin angst en de reactie daarop – controle op al wat beweegt – het voor het zeggen hebben.

Deze maand (januari 2019) verscheen ‘Hysterie. Een cultuurdiagnose’. In dit boek haalt Schuilenburg tal van voorbeelden aan. Hij ziet de hysterie terug in het debat over veiligheid en de boze berichten in zijn inbox, maar ook in de manier waarop publieke discussies over immigratie of, bijvoorbeeld, Zwarte Piet, steevast rap escaleren. De ‘boze burger’ is een symptoom van hysterische tijden. En die hysterie, benadrukt hij steeds, is niet louter irrationeel: het zijn gevoelens die je serieus moet nemen, want er is wel degelijk wat aan de hand. Schuilenburg beschrijft ook de manier waarop politici en de overheid met het kennelijk erg levendige gevoel van onveiligheid omspringen. Door allengs meer regels en wetten op te stellen, door meer en meer blauw de straat op te sturen en door etnisch te profileren wordt gepoogd alle onveiligheid uit te bannen. En ook: door meer boetes uit te schrijven, meer camera’s op straat te hangen. Het paradoxale gevolg is dat het gevoel van onveiligheid daardoor eerder groter dan kleiner wordt – met name onder minderheden, die doorgaans het doelwit van deze ‘hysterische’ maatregelen zijn, zoals Schuilenburg ook steeds hoort in de wijken waar hij onderzoek doet. En, zegt Schuilenburg: ‘juist de zachte kanten van de mens – vertrouwen, empathie, zorg en geborgenheid, kanten die maken dat we ons veilig voelen – gaan alleen maar meer verloren’.

Ik begon met de vraag: “Raken we elkaar kwijt?”

Het wordt tijd, dat we met elkaar gaan inzien, waar we naar toe gaan als we blijven voortrazen op de ingeslagen weg. Want doen we dat niet, dan zou mijn bezorgdheid helaas wel eens heel visionair kunnen blijken te zijn.